W czasie kolędy Parafianka rozmawiała ze mną o sposobie przyjmowania Komunii Świętej. Powiedziała także, iż wierni powinni przyjmować Komunię św. na klęcząco, ponieważ – jak dobrze wiem (tak mówiła) – Sobór Watykański II nie zlikwidował takiego sposobu przystępowania do Komunii św. Czy miała rację?
Ostatnio przed kościołem można było otrzymać ulotkę z hasłem: «aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano» (Flp 2, 10). Ulotka jest manipulacją w duchu poglądów zmarłego arcybiskupa Marcela Lefebvre’a: łączy poważne cytaty z poważnych publikacji («Duch liturgii» kard. Josepha Ratzingera) z cytatami z publikacji antykatolickich («Szatan istnieje naprawdę» ks. B. Günthera?), cytatami wyrwanymi z kontekstu i przekłamaniami. Jeden cytat: Kanon 843 §1 zabrania biskupom i kapłanom zmuszania wiernych do przyjmowania Komunii św. na stojąco. Tymczasem wymieniony kanon Kodeksu Prawa Kanonicznego brzmi następująco: Świeci szafarze nie mogą odmówić sakramentów tym, którzy właściwie o nie proszą, są odpowiednio przygotowani i prawo nie wzbrania im ich przyjmowania. Nie ma w nim słowa o sposobie przyjmowania Komunii. A jakie są wskazania Kościoła dotyczące tego tematu?
Otóż Sobór Watykański II nie wypowiadał się na ten temat. Konstytucja o Liturgii zaleciła jedynie dwie zmiany (albo dwie nowości – jeśli ktoś sobie życzy takiego określenia). W punkcie 55 czytamy: Zaleca się usilnie ów doskonalszy sposób uczestniczenia we Mszy świętej, który polega na tym, że po komunii kapłana wierni przyjmują Ciało Pańskie z tej samej ofiary. Przy zachowaniu ustalonych przez Sobór Trydencki zasad dogmatycznych, w wypadkach, które określi Stolica Apostolska, biskup może pozwolić na Komunię świętą pod obiema postaciami, tak duchowieństwu diecezjalnemu i osobom zakonnym, jak i świeckim, na przykład tym, którzy w danej Mszy otrzymali święcenia lub złożyli śluby zakonne, czy nowo ochrzczonym we Mszy, następującej po ich ochrzczeniu. Tyle Sobór na temat przyjmowania Komunii św.
Sobór zalecił reformę liturgii Eucharystii, a więc również Mszału rzymskiego, i szczegółowe wytyczne dotyczące sprawowania Mszy św. i udziału w niej zawierały wprowadzenia do kolejnych edycji Mszału rzymskiego. Obecnie obowiązuje Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego, którego trzecia edycja została wydana w Rzymie w 2002 roku. W tym wprowadzeniu powtórzono życzenie Soboru: Jest bardzo pożądane, aby wierni podobnie jak kapłan, który jest do tego zobowiązany, przyjmowali Ciało Pańskie z Hostii konsekrowanych w czasie danej Mszy Świętej, a w przewidzianych przypadkach przystępowali do kielicha. Dzięki temu Komunia Święta ukaże się także przez znaki jako uczestnictwo w aktualnie sprawowanej Ofierze (p. 85). Mówiąc krótko: Kościół chciałby powrócić do starożytnej tradycji, która nakazywała przechowywanie Eucharystii w tabernakulum jedynie dla chorych czy więźniów (a później także dla adoracji), zaś Komunia była rozdzielana z chleba (i wina) konsekrowanych w czasie aktualnej Mszy Świętej. Łatwo o to zadbać w czasie Eucharystii dla małych grup, ale jak zrobić to w dużym zgromadzeniu? Jak nie przygotować Komunii ani za dużo, ani za mało? Święty i słuszny postulat praktycznie nie jest łatwy do realizacji. Podobnie jak umożliwienie wiernym częstszego przystępowania do Komunii św. pod postaciami chleba i wina.
A postawa przy przyjmowaniu Komunii? Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego podaje następujące zasady: kapłan […] podchodzi do przyjmujących Komunię, którzy zazwyczaj zbliżają się procesjonalnie. […] Wierni przyjmują Komunię świętą w postawie klęczącej lub stojącej, zgodnie z postanowieniem Konferencji Episkopatu. Jeśli przystępują do niej stojąc, zaleca się, aby przed przyjęciem Najświętszego Sakramentu wykonali należny gest czci […]. Przystępujący do Komunii świętej odpowiada: Amen i przyjmuje Najświętszy Sakrament do ust lub, jeśli jest to dozwolone, na dłoń, według swego uznania. Przystępujący do Komunii spożywa całą świętą Hostię tuż po jej przyjęciu (p. 160-161). Zauważmy, że prawo kościelne dopuszcza dziś różne możliwości przystępowania do Komunii św. – w postawie klęczącej, stojącej, do ust albo na dłoń – i tak, wedle własnej, osobistej pobożności możemy wybrać sposób przyjmowania Komunii w naszej świątyni. Dodajmy jeszcze, że rzymska instrukcja Redemptionis sacramentum z roku 2004 stwierdza wprost: Jest niegodziwe, jeżeli się odmawia Komunii św. wiernemu z tej prostej przyczyny, że np. chce ją przyjąć na klęcząco lub na stojąco (p. 91).
Co zaś zawsze jest istotne i najważniejsze? Postawa wewnętrzna. Postawa, o której czytamy w Liście do Hebrajczyków: Mając zaś kapłana wielkiego, który jest nad domem Bożym, przystąpmy z sercem prawym, z wiarą pełną, oczyszczeni na duszy od wszelkiego zła świadomego i obmyci na ciele wodą czystą. Trzymajmy się niewzruszenie nadziei, którą wyznajemy, bo godny jest zaufania Ten, który dał obietnicę. Troszczmy się o siebie wzajemnie, by się zachęcać do miłości i do dobrych uczynków. Nie opuszczajmy naszych wspólnych zebrań, jak się to stało zwyczajem niektórych, ale zachęcajmy się nawzajem (Hbr 10, 21-25).
Bogdan Markowski CM